Κάποτε ὁ Γέροντας μοῦ εἶπε: «Πολλὲς ἀπὸ σᾶς τὶς γυναῖκες, ὅ,τι κατεστραμμένο καὶ ἄχρηστο ἔχετε, παλιὰ καὶ τρύπια κατσαρολικά, ἔπιπλα, παπούτσια καὶ ἄλλα φθαρμένα πράγματα, πᾶτε καὶ τὰ πετᾶτε σὲ κάποια ἀπόμερη ἀποθήκη σας, κλειδώνετε τὴν πόρτα καὶ ἡσυχάζετε. Δὲν ξέρετε ὅμως, ὅτι θὰ ἔρθει στιγμή, ποὺ αὐτὸ τὸ παλιατζίδικό σας θὰ τὸ βροῦν καὶ θὰ ἐκτεθεῖτε».
Ἔμεινα ἔκπληκτος ἀπὸ τὰ λόγια τοῦ Γέροντα. Ἦταν σαφὴς ὁ συμβολισμός, ὁ ἀναφερόμενος στὰ ἁμαρτήματά μας, ποὺ δὲν ἐξαλείψαμε μὲ τὴ μετάνοια καὶ τὴν ἐξομολόγησή μας, ἀλλὰ τὰ πετάξαμε βιαστικὰ στὴν ἀποθήκη τῆς λήθης, γιὰ νὰ ἀπαλλαγοῦμε ἀπὸ τὴν ἐνοχλητικὴ παρουσία τους, καὶ ποὺ θὰ τὰ «βρεῖ» ὁ Θεός, γιὰ νὰ τὰ ἐπαναφέρει στὴ μνήμη μας, «ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως». Ἤδη τὰ γνωρίζει, ἐνῶ ἐμεῖς τὰ ἀγνοοῦμε.
Ἅγιος Πορφύριος (Ἀνθολόγιο Συμβουλῶν)
* * *
Τὸ νόημα τῆς «ἐξομολόγησης»
Στὴν ἐξομολόγηση δὲν ζητοῦμε μιὰ ἐπιφανειακὴ δικανικὴ ἄφεση· πάνω ἀπ’ ὅλα ζητοῦμε μιὰ πνευματικὴ θεραπεία τῶν πνευματικῶν μας πληγῶν ποὺ χρονίζουν. Καταθέτουμε μπροστὰ στὸν Χριστὸ ὄχι ἁπλῶς συγκεκριμένες ἁμαρτίες, ἀλλὰ καὶ τὴ βαθιὰ ἁμαρτωλότητα ποὺ κρύβεται μέσα μας –τὴ βαθιὰ διαφθορά, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἐκφραστεῖ πλήρως μὲ λόγια καὶ ποὺ φαίνεται νὰ ξεφεύγει ἀπὸ τὴν ἐγκεφαλική μας συνείδηση καὶ ἀπὸ τὴ βούλησή μας. Ἀπὸ αὐτὸ κυρίως θέλουμε νὰ θεραπευθοῦμε. Ὡς μυστήριο τῆς θεραπείας, ἡ «ἐξομολόγηση» δὲν εἶναι ἁπλῶς μιὰ ὀδυνηρὴ ἀναγκαιότητα, ἕνα καθῆκον ποὺ μᾶς ἐπιβάλλει ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἐξουσία, ἀλλὰ μία πράξη γεμάτη χαρὰ καὶ σωστικὴ χάρη…
Στὸ Μυστήριο τῆς Ἐξομολόγησης εἶναι παρόντες ὁ ἱερέας, ὁ μετανοῶν καὶ ὁ Χριστός. Τί κάνει ὁ καθένας ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς τρεῖς καὶ ποιανοῦ τὸ ἔργο εἶναι τὸ σπουδαιότερο; Πολλοὶ ἄνθρωποι τείνουν νὰ ἀποδώσουν μεγαλύτερη σημασία σ’ αὐτὸ ποὺ κάνει ὁ ἱερέας, μὲ τὰ συμβουλευτικὰ καὶ ἐνθαρρυντικά του λόγια· ἂν μάλιστα ὁ ἱερέας ὑστερεῖ σὲ εὐφράδεια, ἢ δὲν τοὺς πεῖ κάτι τὸ ἐντυπωσιακὸ (unexpected), ἔχουν τὴν τάση νὰ συμπεράνουν πὼς σχεδὸν τίποτε τὸ σημαντικὸ δὲν ἔγινε. Ἤ, σὲ μιὰ ἄλλη περίπτωση, ὑπερτονίζουν τί κάνουν αὐτοὶ οἱ ἴδιοι. Φαντάζονται πὼς πρέπει νὰ εἶναι βαθιὰ συγκινημένοι μὲ ἕνα συναισθηματικὸ τρόπο, ἂν καί, ὅπως εἴπαμε, ἡ μετάνοια δὲν εἶναι κυρίως ἕνα συναισθηματικὸ ζήτημα. Καὶ ἐπειδὴ δίνουν πρωτεύουσα σημασία στὶς δικές τους προσπάθειες, κινδυνεύουν νὰ θεωρήσουν τὴν ἐξομολόγηση ὡς κάτι θλιβερὸ καὶ ἀπογοητευτικό, ὡς κάτι ποὺ πρέπει νὰ γίνει, ποὺ εἶναι ἀναγκαῖο ἀλλὰ ὄχι εὐχάριστο, σὰν ἕνα κρύο μπάνιο. Στὴν πραγματικότητα ὅμως ἡ πιὸ σπουδαία ἐνέργεια δὲν ἀνήκει στὸν μετανοοῦντα ἢ στὸν ἱερέα, ἀλλὰ στὸν Θεό. Ἐνῶ δηλ. ἀπαιτεῖται ἀπὸ τὸν μετανοοῦντα νὰ προετοιμαστεῖ ἐξετάζοντας τὸν ἑαυτό του καὶ ἐρευνώντας διεξοδικὰ τὴ συνείδησή του, τελικὰ προσέρχεται στὴν ἐξομολόγηση μὲ ἄδεια χέρια, ἀβοήθητος, ἀνίκανος νὰ θεραπεύσει τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ ζητώντας τὴ θεραπεία ἀπὸ κάποιον ἄλλον. Καὶ αὐτὸς ὁ ἄλλος, ποὺ ἐπικαλεῖται τὴ βοήθειά του, δὲν εἶναι ὁ ἱερέας, ἀλλὰ ὁ Θεός. Ὁ ἱερέας εἶναι ἁπλῶς ἕνας μάρτυρας… θὰ λέγαμε ἕνας προπομπὸς τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἰσάγει τὸν μετανοοῦντα στὸ χῶρο τῆς θεϊκῆς παρουσίας.
(Ἐπίσκοπος Κάλλιστος Ware, The Inner Kingdom)
* * *
Τὸ ἐπιτίμιο
Πρέπει νὰ θεωροῦμε τὸ «ἐπιτίμιο» μὲ θεραπευτικοὺς ὅρους, ὄχι μὲ δικανικούς. Τὸ ἐπιτίμιο δὲν εἶναι τιμωρία, οὔτε ἕνας τρόπος ἐξιλέωσης, ἀλλὰ ἕνα μέσο θεραπείας. Εἶναι ἕνα «φάρμακο». Ἐὰν ἡ πράξη τῆς ἐξομολόγησης παρομοιάζεται μὲ ἐγχείριση, τὸ ἐπιτίμιο εἶναι τὸ τονωτικὸ ποὺ βοηθάει στὴν ἀνάρρωση τοῦ ἀσθενοῦς. Ὁ σκοπός, συνεπῶς, τοῦ ἐπιτιμίου εἶναι οὐσιαστικὰ θετικός: δὲν ὀρθώνει κάποιο φράγμα μεταξὺ τοῦ ἁμαρτωλοῦ καὶ τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ ἐξυπηρετεῖ ὡς γέφυρα μεταξύ τους.
(Ἐπίσκοπος Κάλλιστος Ware, The Inner Kingdom)
* * *
Πῶς πρέπει νὰ ὁρίζεται στὴν Ἐκκλησία ὁ τρόπος καὶ ὁ χρόνος τῆς μετάνοιας
Αὐτοὶ ποὺ ἔλαβαν ἀπὸ τὸν Θεὸ τὴν ἐξουσία νὰ δένουν καὶ νὰ λύνουν («τοῦ δεσμεῖν καὶ λύειν»), πρέπει νὰ ἐξετάζουν τὴν ποιότητα τῆς ἁμαρτίας καὶ τὴν προθυμία τοῦ ἁμαρτήσαντος γιὰ ἐπιστροφή, καὶ ὕστερα νὰ δίνουν τὴ θεραπεία ποὺ ταιριάζει κάθε φορὰ στὴν ἀρρώστια· κι αὐτό, γιὰ νὰ μὴ δώσει θεραπεία παραπάνω ἢ παρακάτω τοῦ πρέποντος καὶ ἀποτύχει νὰ σώσει τὸν ἀσθενή. Διότι ἡ ἀρρώστια τῆς ἁμαρτίας δὲν εἶναι ἁπλή, ἀλλὰ ποικίλη καὶ πολυειδής, καὶ ἀπ’ αὐτὴν βλαστάνουν πολλὲς βλαβερὲς παραφυάδες· καὶ ἀπ’ αὐτὲς τὶς παραφυάδες τὸ κακὸ παίρνει μεγάλη ἔκταση καὶ προχωρεῖ, μέχρι νὰ τὸ σταματήσει κάποια στιγμὴ ἡ θεραπευτικὴ ἱκανότητα τοῦ γιατροῦ.
(Κανόνας 102 Πενθέκτης Οἰκ. Συνόδου, PG 137,868)
Ἀπὸ τὸ βιβλίο “Τὸ χάρισμα τῆς διάκρισης στὴν ὀρθόδοξη πνευματικὴ καθοδήγηση“