Η ΑΓΑΠΗ ΕΙΝΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟΝ ΠΟΝΟ
Θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι τὴν ἀγάπη ὁ Πορφύριος τὴν νοοῦσε ὅπως τὴν φανέρωνε ἡ σάρκωση τοῦ Χριστοῦ: ὄχι ὡς ἀδάπανο αἴσθημα, ἀλλὰ ὡς συμμετοχὴ στὴν ὀδύνη τοῦ ἄλλου. «Νὰ ἀγαπάεις καὶ νὰ πονάεις», ἔλεγε. «Νὰ πονάεις γι’ αὐτὸν ποὺ ἀγαπάεις. Ἡ ἀγάπη κάνει κόπο γιὰ τὸν ἀγαπημένο». Μιλώντας μὲ σύγχρονους ὅρους, ὁ καθηγητὴς Γεώργιος Κρουσταλάκης ἐντοπίζει στὸν Πορφύριο ἐνσυναίθηση (empathy), τὴν ἱκανότητα, δηλαδή, νὰ μπαίνεις στὴ θέση τοῦ ἄλλου. Ἀλλὰ καὶ τοὺς προσωπικούς του πόνους, τοὺς νοοῦσε ὡς μετοχὴ στὸν πόνο τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἕναν ἰδιαίτερο τρόπο εἰσόδου στὸ μυστήριο τῆς ἀγάπης του. Ὁ Πορφύριος ἦταν προσανατολισμένος στὴ χαρὰ τῆς Βασιλείας, ὡστόσο δὲν προσπερνοῦσε τὸν σταυρό. Ἐδῶ βρίσκεται, νομίζω, μιὰ καίρια ἀλήθεια. Ὑπὸ μίαν ἔννοια, μὲ τὸν σταυρὸ ὁλοκληρώθηκε ἡ σάρκωση τοῦ Χριστοῦ. Ἂν ὁ Χριστὸς δὲν πέθαινε μὲ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο πέθανε (δηλαδὴ ὀδυνηρὰ καὶ ἀτιμωτικά), τότε δὲν θὰ εἶχε σαρκωθεῖ στὴν πληρότητα καὶ στὶς ἐσχατιὲς τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης. Θὰ εἶχε κάνει ἁπλῶς ἕνα πέρασμα ἀπὸ τὴ ζωὴ τῶν ἀνθρώπων. Θὰ τὴν εἶχε παρατηρήσει, ἀλλὰ δὲν θὰ τὴν εἶχε κάνει σάρκα του - καί, ἄρα, δὲν θὰ τὴν ὁδηγοῦσε σὲ ἀνάσταση.
Στὸ νοσοκομεῖο «Πολυκλινικὴ Ἀθηνῶν», στὴν καρδιὰ τῆς πρωτεύουσας, στὴ μεθόριο τῶν ἀξιοπρεπῶν καὶ τῶν περιθωριακῶν, ὁ Πορφύριος διακόνησε τριαντατρία χρόνια (1940-1973), μὲ δική του ἐπιθυμία. Αὐτὰ τὰ χρόνια ὁ Πορφύριος τὰ μνημόνευε ὡς «χρόνια εὐλογημένα, δοσμένα στὸν ἄρρωστο, στὸν πόνο». Καὶ ἔτσι, θέτει ἐν ἀμφιβόλῳ τὶς ἀπόψεις ποὺ ἀντιδιαστέλλουν τὴ λειτουργικὴ ζωὴ ἀπὸ τὴν ἀλληλεγγύη, παρ’ ὅλο ποὺ ὁ ἴδιος δὲν ἀνῆκε σὲ κάποιο ἀπὸ τὰ θεολογικὰ ρεύματα ποὺ ἀσκοῦν κριτικὴ στὸ κοινωνικὸ σύστημα καὶ τὶς ἄδικες δομές του. Καὶ στὸ ζήτημα αὐτὸ ὑπῆρξε ἐνοφθαλμιστής. Ἔχει, λοιπόν, ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον νὰ ἐξεταστεῖ τὸ ὅραμα ποὺ εἶχε γιὰ δημιουργία ἑνὸς ἰδιαίτερο μοναστηριοῦ.
Ὅπως εἴπαμε, τὸ μοναστήρι στὸ ὁποῖο εἶχε ἐνταχθεῖ ὁ ἀγαπημένος τοῦ Πορφυρίου, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Καλυβίτης, ἦταν ἡ μονὴ τῶν Ἀκοιμήτων στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου τελοῦνταν θεία Λειτουργία καὶ ἀκολουθίες ἀδιάκοπα, καθ’ ὅλο τὸ εἰκοσιτετράωρο, μὲ βάρδιες τῶν μοναχῶν. Τὸ μοναστήρι ποὺ ὁραματιζόταν νὰ φτιάξει ὁ γέροντας Πορφύριος ἦταν, παρόμοια, ἀκοίμητο. Ὄχι, ὅμως, χάριν μιᾶς κατὰ λέξιν ἐφαρμογῆς τῆς Παύλειας παρότρυνσης «ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε» (Α΄ Θεσ. 5: 17), ἀλλὰ χάριν τῆς ἀγάπης τοῦ κόσμου. Ὁ Πορφύριος ὁραματιζόταν ἕνα μοναστήρι ὅπου θὰ μποροῦσαν νὰ βρίσκουν καταφυγὴ πονεμένοι καὶ ταλαιπωρημένοι, κυριολεκτικὰ ὁποιαδήποτε ὥρα τῆς ἡμέρας. Ὁλόκληρος ὁ ρυθμὸς τῆς μοναστικῆς ζωῆς θὰ ἦταν λειτουργικὸς καὶ ταυτόχρονα προσανατολισμένος πρὸς τὴ διακονία: προσευχὴ χάριν τῶν ὀδυνωμένων. Στὸ ὅραμα αὐτό, μὲ ἄλλα λόγια, οἱ πονεμένοι δὲν ἐμφανίζονται ὡς περισπασμός, οὔτε ὅμως ὡς παράπλευρα ἀντικείμενα ἐνδιαφέροντος. Ἐμφανίζονται ὡς λόγος ὕπαρξης τοῦ μοναστηριοῦ. Σημειωτέον, ἐν παρόδῳ, ὅτι ὁ ἱδρυτὴς τῆς μονῆς τῶν Ἀκοιμήτων Ἀλέξανδρος ἀποστρεφόταν ὡς περισπασμὸ τῆ χειρωνακτικὴ καὶ βιοποριστικὴ ἐργασία, τὴν ὁποία ὅμως, ἀντιθέτως, ὑποληπτόταν καὶ εἶχε ἀσκήσει ὁ γέροντας Πορφύριος.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ…
Θανάση Ν. Παπαθανασίου Ἕνας ἡσυχαστὴς τοῦ Ἁγίου Ὄρους στὴν καρδιὰ τῆς πόλης: π. Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης, περιοδικό ΣΥΝΑΞΗ (Τριμηνιαία ἔκδοση σπουδῆς στὴν Ὀρθοδοξία), τεύχος 117, Ἰανουάριος-Μάρτιος 2011, σελ. 60-62.
ΜΕΡΟΣ Δ΄
Θερμὲς εὐχαριστίες στὸν ἀρχισυντάκτη τοῦ περιοδικού ΣΥΝΑΞΗ, κ. Θανάση Παπαθανασίου, γιὰ τὴν ἄδεια δημοσίευσης τοῦ ἄρθρου.
----------------------------
Πληροφορίες γιὰ τοὺς τίτλους τῶν Ἐκδόσεων τοῦ Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου μπορεῖτε νὰ βρεῖτε ἐδῶ